جامعه و حکومت
برنامه ریزی نیمی از زندگی است. 296 - امام صادق (ع)
عدل شیرین تر از عسل و نرم تر از کف و خوشبوتر از مشک است . 295 - امام صادق (ع)
عدالت برترین سیاست است. 226 - امام علی (ع)
عدالت ، حفاظ دولتهاست. 114 - امام على (ع)
هیچ چیز مانند عدالت، شهرها را آباد نكرده است . 123 - امام علی (ع)
هیچ گروه از گروه ها و هیچ ملتى از ملتها را نمى یابیم كه بدون سرپرست زندگى كرده و باقى مانده باشند. براى اینكه گریزى از آن در امر دین و دنیا نیست. 113 - امام رضا (ع)
برای دولتمردان و حاکمان مملکتی، کوتاهی در سه کار جایز نیست :
1- نگهداری و حفاظت از مرزهای کشور در مقابل تهدیدات دشمن
2- برگزیدن مومنان صالح برای تصدی پستهای حکومتی
3- رسیدگی به ظلمی که به مردم ستمدیده و فاقد قدرت، از جانب ظالمان پر نفوذ و قدرت وارد شده است . 255 - امام صادق (ع)
هركه حكومتش ستمگر باشد ، دولتش زوال می پذیرد . 108 - امام علی (ع)
خداوند عزوجل بر پیشوایان عادل واجب كرده كه سطح زندگى خود را با مردم ناتوان برابر كنند تا فقیر را فقرش برآشفته نكند . 129- امام علی (ع)
مبادا بپنداری حكومتی كه به تو سپرده شده است یك شكار است كه به چنگت افتاده ، خیر ، امانتی بر گردنت گذاشته شده است و مافوق تو از تو رعایت و نگهبانی و حفظ حقوق مردم را می خواهد . تو را نرسد كه به استبداد و دلخواه در میان مردم رفتار كنی . 131- امام علی (ع)
چهار چیز باعث شکست دولت ها می شود:
ضایع کردن اصول
و سرگرم شدن به فروع
و به کار گماردن آدم های پست
و کنار گذاردن انسان های فاضل . 145 - امام علی (ع)
هركس از میان گروهى مردى را به كار گمارد در حالى كه در بین آنها خداپسندتر از او وجود دارد، به خدا و رسول او و مؤمنان خیانت كرده است . 109 - حضرت رسول (ص)
سه چیز است كه همه مردم به آنها نیاز دارند . امنیّت ، عدالت و آسایش . 48 - امام صادق (ع)
هیچ امتی رستگار نمی شود ، مگر این كه در آن جامعه ضعیف بتواند بدون لكنت و ترس حق، خود را از قوی (ظالم) بگیرد . 73 - امام علی(ع)
هیچ نعمتى گواراتر از امنیّت نیست . 154 - امام علی (ع)
هلاک پیشینیان شما از آنجا بود که دزد معتبر را رها نموده و دزد ضعیف را مجازات می کردند . 198 - حضرت رسول (ص)
نوک قلم ها را تیز کنید ، سطرها را نزدیک هم قرار دهید ، مطالب اضافی را حذف کنید و از زیاده روی در نوشتن بپرهیزید ، زیرا اموال مسلمانان تحمل ضرر و زیان را ندارد . 43 - امام علی (ع)
تا زمانى كه مردم امر به معروف و نهى از منكر نمایند و در كارهاى نیك و تقوا به یارى یكدیگر بشتابند ، در خیر و سعادت خواهند بود ، اما اگر چنین نكنند ، بركت ها از آنان گرفته شود و گروهى بر گروه دیگر سلطه پیدا كنند نه در زمین یاورى دارند و نه در آسمان . 115 - حضرت رسول (ص)
هرکس تو را به چیزی که توانش را نداری مُکَلَّف سازد، حُکمِ نافرمانی تو از خودش را صادر کرده است. 227 - امام علی (ع)
مردم از نظر حقوق با هم برابرند . 121- امام علی (ع)
هدایایى كه به كارگزاران داده مى شود ، همگى حرام است . 111 - حضرت رسول (ص)
پایدارى زندگى به برنامه ریزی درست و وسیله رسیدن به آن مدیریت صحیح است.9 - امام علی(ع)
بر امّت خویش ، نه از فقر ، که از برنامه ریزى نادرست بیم دارم . 118 - حضرت رسول (ص)
بهبود زندگى ، در گرو تدبیر است . 237 - امام علی (ع)
عدل شیرین تر از عسل و نرم تر از کف و خوشبوتر از مشک است . 295 - امام صادق (ع)
عدالت برترین سیاست است. 226 - امام علی (ع)
عدالت ، حفاظ دولتهاست. 114 - امام على (ع)
هیچ چیز مانند عدالت، شهرها را آباد نكرده است . 123 - امام علی (ع)
هیچ گروه از گروه ها و هیچ ملتى از ملتها را نمى یابیم كه بدون سرپرست زندگى كرده و باقى مانده باشند. براى اینكه گریزى از آن در امر دین و دنیا نیست. 113 - امام رضا (ع)
برای دولتمردان و حاکمان مملکتی، کوتاهی در سه کار جایز نیست :
1- نگهداری و حفاظت از مرزهای کشور در مقابل تهدیدات دشمن
2- برگزیدن مومنان صالح برای تصدی پستهای حکومتی
3- رسیدگی به ظلمی که به مردم ستمدیده و فاقد قدرت، از جانب ظالمان پر نفوذ و قدرت وارد شده است . 255 - امام صادق (ع)
هركه حكومتش ستمگر باشد ، دولتش زوال می پذیرد . 108 - امام علی (ع)
خداوند عزوجل بر پیشوایان عادل واجب كرده كه سطح زندگى خود را با مردم ناتوان برابر كنند تا فقیر را فقرش برآشفته نكند . 129- امام علی (ع)
مبادا بپنداری حكومتی كه به تو سپرده شده است یك شكار است كه به چنگت افتاده ، خیر ، امانتی بر گردنت گذاشته شده است و مافوق تو از تو رعایت و نگهبانی و حفظ حقوق مردم را می خواهد . تو را نرسد كه به استبداد و دلخواه در میان مردم رفتار كنی . 131- امام علی (ع)
چهار چیز باعث شکست دولت ها می شود:
ضایع کردن اصول
و سرگرم شدن به فروع
و به کار گماردن آدم های پست
و کنار گذاردن انسان های فاضل . 145 - امام علی (ع)
هركس از میان گروهى مردى را به كار گمارد در حالى كه در بین آنها خداپسندتر از او وجود دارد، به خدا و رسول او و مؤمنان خیانت كرده است . 109 - حضرت رسول (ص)
سه چیز است كه همه مردم به آنها نیاز دارند . امنیّت ، عدالت و آسایش . 48 - امام صادق (ع)
هیچ امتی رستگار نمی شود ، مگر این كه در آن جامعه ضعیف بتواند بدون لكنت و ترس حق، خود را از قوی (ظالم) بگیرد . 73 - امام علی(ع)
هیچ نعمتى گواراتر از امنیّت نیست . 154 - امام علی (ع)
نوک قلم ها را تیز کنید ، سطرها را نزدیک هم قرار دهید ، مطالب اضافی را حذف کنید و از زیاده روی در نوشتن بپرهیزید ، زیرا اموال مسلمانان تحمل ضرر و زیان را ندارد . 43 - امام علی (ع)
تا زمانى كه مردم امر به معروف و نهى از منكر نمایند و در كارهاى نیك و تقوا به یارى یكدیگر بشتابند ، در خیر و سعادت خواهند بود ، اما اگر چنین نكنند ، بركت ها از آنان گرفته شود و گروهى بر گروه دیگر سلطه پیدا كنند نه در زمین یاورى دارند و نه در آسمان . 115 - حضرت رسول (ص)
هرکس تو را به چیزی که توانش را نداری مُکَلَّف سازد، حُکمِ نافرمانی تو از خودش را صادر کرده است. 227 - امام علی (ع)
مردم از نظر حقوق با هم برابرند . 121- امام علی (ع)
هدایایى كه به كارگزاران داده مى شود ، همگى حرام است . 111 - حضرت رسول (ص)
پایدارى زندگى به برنامه ریزی درست و وسیله رسیدن به آن مدیریت صحیح است.9 - امام علی(ع)
بر امّت خویش ، نه از فقر ، که از برنامه ریزى نادرست بیم دارم . 118 - حضرت رسول (ص)
بهبود زندگى ، در گرو تدبیر است . 237 - امام علی (ع)
هنگامىکه خداوند بخواهد ملتى را نابود کند،رباخوارى در میان آنان رواج مییابد.99 - امام صادق (ع)
احكام را یاد بگیرید، سپس تجارت كنید . به خدا قسم كه ربا در میان این امت مخفی تر از حركت مورچه بر روى تخته سنگ است. 238 - امام علی (ع)
مردم ، به دولتمردان خود شبیه ترند تا به پدرانشان . 127- امام علی (ع)
آدمى فرزندِ زمان خویش است . 236 - امام علی (ع)
هر طور باشید همانگونه بر شما حکومت می شود . 107 - حضرت رسول (ص)
مردم آنگاه كه ظالم را ببینند و او را باز ندارند، انتظار مىرود كه خداوند همه را به عذاب خود گرفتار سازد . 125- حضرت رسول (ص)
کسى که اوضاع و احوال زمان خود را بشناسد ، مورد هجوم حوادث ناگوار قرار نمی گیرد . 6 - امام صادق(ع)
هیچ قومى مشورت نكرد مگر این كه به ترقى و تكامل راه یافت . 87 - امام حسن مجتبی (ع)
وحدت مایه رحمت ، و تفرقه موجب عذاب است . 126- حضرت رسول (ص)
اختلاف نکنید، آنان که قبل از شما بودند اختلاف کردند و هلاک شدند. 228 - حضرت رسول (ص)
کسی که بدون شایستگی (مقامش) بالا رود ، بدون جرم پایین کشیده شود . 152 - امام علی (ع)
هیچ‌امری را نپذیر ، مگر آنكه خودت را شایسته آن بدانی . 218 - امام حسین (ع)
آن روز که به شهر شما آمدم، با این لباس پشمی و مرکب سواری و کوله بارم آمدم.اگر روزی که خواستم از شهر شما بروم، بیشتر از آنچه با خود داشتم بردم از خیانت کارانم. 146- امام علی (ع)
حضرت علی (ع)، هنگامی كه به سوی كوفه می آمدند ، وارد شهر انبار شدند كه مردمش ایرانی بودند. كدخدایان و كشاورزان خرسند بودند كه خلیفه محبوبشان از شهر آنها عبور می كند ، به استقبالشان شتافتند .
هنگامی كه مركب امام علی(ع) به راه افتاد، آن ها در جلو مركب شروع كردند به دویدن .حضرت علی(ع) آن ها را طلبیدند و پرسیدتد :
چرا می دوید ، این چه كاری است كه انجام می دهید!؟
پاسخ دادند:
این یك نوع احترامی است كه ما نسبت به امرا خود انجام میدهیم . این سنت و یك نوع ادبی است كه در میان ما معمول بوده است .
حضرت فرمودند:این كار، شما را در دنیا به رنج می اندازد و در آخرت به شقاوت می كشاند . همیشه از این گونه كارها كه شما را پست و خوار می كند، خودداری كنید . بعلاوه این كارها چه فایده ای به حال آن افراد دارد ؟ 239 - امام علی (ع)
1- با همه دوست و مهربان باش . مبادا هرگز چون حیوان شكاری باشی كه خوردن آنان را غنیمت دانی ، زیرا مردم دو دسته اند ، دسته ای برادر دینی تو و دسته دیگر همانند تو در آفرینش میباشند .
2- بر بخشش دیگران پشیمان مباش و از كیفر كردن شادی مكن . از خشمی كه میتوانی از آن رها گردی شتاب نداشته باش . به مردم نگو به من فرمان داده اند و من نیز فرمان میدهم پس باید اطاعت شود ، كه اینگونه خود بزرگ بینی دل را فاسد و دین را پژمرده و موجب زوال نعمتهاست. اگر با مقام و قدرتی كه داری دچار تكبّر یا خود بزرگ بینی شدی ، به بزرگی حكومت پروردگار كه برتر از تو است بنگر كه تو را از آن سركشی نجات میدهد و تند روی تو را فرو می نشاند و عقل و اندیشه ات را به جایگاه اصلی باز میگرداند .
3- دوست داشتنی ترین چیزها در نزد تو در حق میانه ترین و در عدل فراگیرترین و در جلب خشنودی مردم گسترده ترین باشد ، كه همانا خشم عمومی مردم ، خشنودی خواص را از بین میبرد ، امّا خشم خواص را خشنودی همگان بی أثر میكند . خواصّ جامعه ، همواره بار سنگینی را بر حكومت تحمیل میكنند ، زیرا در روزگار سختی یاری شان كمتر و در اجرای عدالت از همه ناراضی تر و در خواسته هایشان پافشارتر و در عطا و بخششها كم سپاستر و به هنگام منع خواسته ها دیر عذر پذیرتر و در برابر مشكلات كم استقامت تر میباشند. در صورتی كه ستونهای استوار دین و اجتماعات پرشور مسلمین و نیروهای ذخیره دفاعی عموم مردم میباشند ، پس به آنها گرایش داشته و اشتیاق تو با آنان باشد .
4- هرگز نیكو كار و بدكار در نظرت یكسان نباشند ، زیرا نیكوكاران در نیكوكاری بی رغبت و بدكاران در بد كاری تشویق میگردند ، پس هر كدام از آنان را بر أساس كردارشان پاداش ده . بدان ای مالك هیچ وسیله ای برای جلب اعتماد والی به رعیّت بهتر از نیكوكاری به مردم و تخفیف مالیات و عدم اجبار مردم به كاری كه دوست ندارند ، نمیباشد ، پس در این راه آنقدر بكوش تا به وفاداری رعیّت ، خوشبین شوی ، كه این خوشبینی رنج طولانی مشكلات را از تو بر میدارد ، پس به آنان كه بیشتر احسان كردی بیشتر خوشبین باش ، و به آنان كه بد رفتاری كردی بد گمانتر باش . آداب پسندیده ای را كه بزرگان این امّت به آن عمل كردند و ملّت اسلام با آن پیوند خورده ، و رعیّت با آن اصلاح شدند بر هم مزن ، و آدابی كه به سنّتهای خوب گذشته زیان وارد میكند ، پدید نیاور ، كه پاداش برای آورنده سنّت ، و كیفر آن برای تو باشد كه آنها را در هم شكستی. با دانشمندان ، فراوان گفتگو كن ، و با حكیمان فراوان بحث كن ، كه مایه آبادانی و اصلاح شهرها ، و برقراری نظم و قانونی است كه در گذشته نیز وجود داشت .
5- از میان مردم ، برترین فرد نزد خود را برای قضاوت انتخاب كن ، كسانی كه مراجعه فراوان ، آنها را به ستوه نیاورده و برخورد مخالفان با یكدیگر او را خشمناك نسازد ، در اشتباهاتش پافشاری نكند ، و بازگشت به حق پس از آگاهی برای او دشوار نباشد ، طمع را از دل ریشه كن كند ، و در شناخت مطالب با تحقیقی اندك رضایت ندهد، و در شبهات از همه با احتیاطتر عمل كند، و در یافتن دلیل اصرار او از همه بیشتر باشد، و در مراجعه پیاپی شاكیان خسته نشود ، در كشف امور از همه شكیباتر ، و پس از آشكار شدن حقیقت ، در فصل خصومت از همه برنده تر باشد ، كسی كه ستایش فراوان او را فریب ندهد، و چرب زبانی او را منحرف نسازد و چنین كسانی بسیار اندكند.پس از انتخاب قاضی، هر چه بیشتر در قضاوتهای او بیندیش ، و آنقدر به او ببخش كه نیازهای او بر طرف گردد ، و به مردم نیازمند نباشد ، و از نظر مقام و منزلت آنقدر او را گرامی دار كه نزدیكان تو ، به نفوذ در او طمع نكنند ، تا از توطئه آنان در نزد تو در أمان باشد . در دستوراتی كه دادم نیك بنگر كه همانا این دین در دست بدكاران اسیر گشته بود ، كه با نام دین به هوا پرستی پرداخته ، و دنیای خود را به دست میآوردند .
6- هرگز تلاش و رنج كسی را به حساب دیگری نگذاشته و ارزش خدمت او را ناچیز مشمار ، تا شرافت و بزرگی كسی موجب نگردد كه كار كوچكش را بزرگ بشماری ، یا گمنامی كسی باعث شود كه كار بزرگ او را ناچیز بدانی .
7- در امور كارمندانت بیندیش و پس از آزمایش به كارشان بگمار . با میل شخصی و بدون مشورت با دیگران آنان را به كارهای مختلف وادار نكن ، زیرا نوعی ستمگری و خیانت است . كارگزاران دولتی را از میان مردمی با تجربه و با حیا ، از خاندان های پاكیزه و با تقوی ، كه در مسلمانی سابقه درخشانی دارند انتخاب كن ، زیرا اخلاق آنان گرامی تر ، و آبرویشان محفوظ تر ، و طمع و روزی شان كمتر ، و آینده نگری آنان بیشتر است . سپس روزی فراوان بر آنان ارزانی دار ، كه با گرفتن حقوق كافی در اصلاح خود بیشتر میكوشند ، و با بی نیازی ، دست به اموال بیت المال نمیزنند ، و اتمام حجّتی است بر آنان اگر فرمانت را نپذیرند یا در امانت تو خیانت كنند . سپس رفتار كارگزاران را بررسی كن ، و جاسوسانی راستگو ، و وفا پیشه بر آنان بگمار ، كه مراقبت و بازرسی پنهانی تو از كار آنان ، سبب امانت داری ، و مهربانی با رعیّت خواهد بود . از همكاران نزدیكت سخت مراقبت كن و اگر یكی از آنان دست به خیانت زد ، و گزارش جاسوسان تو هم آن خیانت را تأیید كرد ، به همین مقدار گواهی قناعت كرده او را با تازیانه كیفر كن ، و آنچه از اموال كه در اختیار دارد از او پس گیر ، سپس او را خوار دار و خیانتكار بشمار و طوق بد نامی به گردنش بیفكن .
8 - بخشی از وقت خود را به كسانی اختصاص ده كه به تو نیاز دارند ، تا شخصا به امور آنان رسیدگی كنی و در مجلس عمومی با آنان بنشین و در برابر خدایی كه تو را آفریده فروتن باش و سربازان و یاران و نگهبانان خود را از سر راهشان دور كن تا سخنگوی آنان بدون اضطراب در سخن گفتن با تو گفتگو كند ، من از رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و سلّم بارها شنیدم كه میفرمود:( ملّتی كه حق ناتوانان را از زورمندان ، بی اضطراب و بهانه ای باز نستاند ، رستگار نخواهد شد) پس درشتی و سخنان ناهموار آنان را بر خود هموار كن ، و تنگ خویی و خود بزرگ بینی را از خود دور ساز تا خدا درهای رحمت خود را به روی تو بگشاید ، و تو را پاداش اطاعت ببخشاید ، آنچه به مردم میبخشی بر تو گوارا باشد و اگر چیزی را از كسی باز میداری با مهربانی و پوزش خواهی همراه کن
9 - مبادا هرگز با خدمتهایی كه انجام دادی بر مردم منّت گذاری ، یا آنچه را انجام داده ای بزرگ بشماری ، یا مردم را وعده ای داده ، سپس خلف وعده نمایی . منّت نهادن ، پاداش نیكوكاری را از بین میبرد و كاری را بزرگ شمردن نور حق را خاموش گرداند ، و خلاف وعده عمل كردن ، خشم خدا و مردم را بر می انگیزاند كه خدای بزرگ فرمود: دشمنی بزرگ نزد خدا آن كه بگویید و عمل نكنید .
10 - همانا زمامداران را خواص و نزدیكانی است كه خود خواه و چپاول گرند و در معاملات انصاف ندارند ، ریشه ستمكاریشان را با بریدن اسباب آن بخشكان و به هیچ كدام از اطرافیان و خویشاوندانت زمین واگذار مكن . به گونه ای با آنان رفتار كن كه قرار دادی به سودشان منعقد نگردد كه به مردم زیان رساند، مانند آبیاری مزارع، یا زراعت مشترك، كه هزینه های آن را بر دیگران تحمیل كنند، در آن صورت سودش برای آنان، و عیب و ننگش در دنیا و آخرت برای تو خواهد ماند . حق را به صاحب حق ، هر كس كه باشد ، نزدیك یا دور ، بپرداز ، و در این كار شكیبا باش ، و این شكیبایی را به حساب خدا بگذار ، گر چه اجرای حق مشكلاتی برای نزدیكانت فراهم آورد ، تحمّل سنگینی آن را به یاد قیامت بر خود هموار ساز و هر گاه رعیّت بر تو بد گمان گردد ، عذر خویش را آشكارا با آنان در میان بگذار و با این كار از بدگمانی نجاتشان ده ، كه این كار ریاضتی برای خود سازی تو ، و مهربانی كردن نسبت به رعیّت است ، و این پوزش خواهی تو آنان را به حق وامیدارد .
جهت ملاحظه متن عهد نامه، اینجا کلیک بفرمایید.
9 - مبادا هرگز با خدمتهایی كه انجام دادی بر مردم منّت گذاری ، یا آنچه را انجام داده ای بزرگ بشماری ، یا مردم را وعده ای داده ، سپس خلف وعده نمایی . منّت نهادن ، پاداش نیكوكاری را از بین میبرد و كاری را بزرگ شمردن نور حق را خاموش گرداند ، و خلاف وعده عمل كردن ، خشم خدا و مردم را بر می انگیزاند كه خدای بزرگ فرمود: دشمنی بزرگ نزد خدا آن كه بگویید و عمل نكنید .
10 - همانا زمامداران را خواص و نزدیكانی است كه خود خواه و چپاول گرند و در معاملات انصاف ندارند ، ریشه ستمكاریشان را با بریدن اسباب آن بخشكان و به هیچ كدام از اطرافیان و خویشاوندانت زمین واگذار مكن . به گونه ای با آنان رفتار كن كه قرار دادی به سودشان منعقد نگردد كه به مردم زیان رساند، مانند آبیاری مزارع، یا زراعت مشترك، كه هزینه های آن را بر دیگران تحمیل كنند، در آن صورت سودش برای آنان، و عیب و ننگش در دنیا و آخرت برای تو خواهد ماند . حق را به صاحب حق ، هر كس كه باشد ، نزدیك یا دور ، بپرداز ، و در این كار شكیبا باش ، و این شكیبایی را به حساب خدا بگذار ، گر چه اجرای حق مشكلاتی برای نزدیكانت فراهم آورد ، تحمّل سنگینی آن را به یاد قیامت بر خود هموار ساز و هر گاه رعیّت بر تو بد گمان گردد ، عذر خویش را آشكارا با آنان در میان بگذار و با این كار از بدگمانی نجاتشان ده ، كه این كار ریاضتی برای خود سازی تو ، و مهربانی كردن نسبت به رعیّت است ، و این پوزش خواهی تو آنان را به حق وامیدارد .
جهت ملاحظه متن عهد نامه، اینجا کلیک بفرمایید.
برچسب ها: حکومت ، جامعه ، دولت ، عهدنامه مالك اشتر ، امام علی ، عدالت ، مردم ،
نظرات()
